Trước khi bắt đầu chúng ta nói sơ qua một chút về virus HIV nhé ! HIV là virus gây suy giảm miễn dịch, việc điều trị giúp giảm lượng virus và hồi phục lại hệ miễn dịch. Vậy, suy nghĩ một cách tuyến tính, việc điều trị sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh hơn. Nhưng có một nghịch lý, khoảng 20%-30% người HIV khi bắt đầu điều trị đã phát triển các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Điều được gọi là HỘI CHỨNG PHỤC HỒI MIỄN DỊCH ( IRIS).
1. IRIS là gì
Hội chứng viêm phục hồi miễn dịch (IRIS) lần đầu tiên được phát hiện vào những năm 1980 ở những bệnh nhân mắc bệnh lao và bệnh phong đang được điều trị. Các bác sĩ tại thời điểm đó ghi nhận một nghịch lý, các triệu chứng sốt, sụt cân, mệt mỏi và khó thở ở bệnh nhân lao phổi và các tổn thương da nghiêm trọng hơn ở bệnh nhân phong sau khi bắt đầu điều trị. Cơ chế cho việc này không rõ ràng vào thời điểm đó. Ngày nay, đối với người bắt đầu điều trị HIV, IRIS hiện là một hiện tượng phổ biến nhất. Một số triệu chứng tiêu biểu do hội chứng này bao gồm sưng hạch, phát ban, sốt và nếu bạn đang bị các bệnh cơ hội khác như lao, viêm phổi , IRIS có thể khiến bệnh diễn biến nặng hơn.
2. Cơ chế hoạt động
Cơ chế của hội chứng này chưa rõ ràng, các chuyên gia cho rằng bệnh nhân HIV trước khi điều trị đã bị virus phá hủy hệ miễn dịch. Khiến họ đang nhiễm cùng lúc rất nhiều bệnh. Việc bắt đầu điều trị sẽ giúp giảm tải lượng virus rất nhanh, chỉ trong 1-2 tuần và CD4 sẽ sau 3-6 tháng. Sự hồi phục của CD4 sẽ tái kích hoạt hệ miễn dịch của cơ thể. Khi đó , hệ miễn dịch sẽ bắt đầu phản ứng lại với các mầm bệnh nhưng cùng với một số yếu tố khác, phản ứng này trở nên quá mức và gây hại lên chính người bệnh.
3. Nguy cơ măc phải
Tất cả những người điều trị HIV đều có nguy cơ gặp hội chứng này. Một số yếu tố sẽ tăng nguy cơ mắc phải bao gồm:
- Số lượng tế bào CD4 thấp hơn 100
- Bệnh nhân nam, trẻ tuổi
- CD4 tăng nhanh
- Sộ lượng virus giảm nhanh
4. Điều trị
Thông thường, các triệu chứng IRIS thường nhẹ và có thể kiểm soát, không cần trì hoãn việc điều trị ARV. Tuy nhiên, nếu bạn nhiễm các bệnh cơ hội như như viêm màng não do cryptococcus, lao thì đôi khi bạn cần điều trị bệnh cơ hội trước khi bắt đầu điều trị ARV. Nguyên nhân do IRIS ở thần kinh có thể gây tử vong và biến chứng nặng nề.
Điệu trị chủ yếu là giúp cải thiện triệu chứng. Ví dụ đối với bệnh nhân bị tiêu chảy, điều trị bao gồm bù nước, điều chỉnh các bất thường về điện giải và tối ưu hóa tình trạng dinh dưỡng. Các triệu chứng nhẹ của IRIS, chẳng hạn như sốt và đau, có thể được quản lý bằng paracetamol hoặc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Bệnh nhân bị viêm phổi, CMV IRIS, IRIS thần kinh trung ương có thể điều trị bằng steroid. Đối với những bệnh nhân có khả năng kháng steroid thần kinh trung ương nặng thì có thể sử dụng các thuốc sinh học như chất đối kháng TNF-alpha.
Tài liệu tham khảo: Hội chứng viêm phục hồi miễn dịch – StatPearls – Giá sách NCBI